انسانها طی روند پیری از نظر فیزیولوژیک، بیولوژیک و روانشناختی تغییرات زیادی نشان میدهند. بعضی از این تغییرات ممکن است در راستای افزایش توانایی افراد و القای هومئوستاز باشد و بعضی دیگر ممکن است اینگونه نبوده و باعث بروز برخی اختلالها در فعالیت ارگانها گردد. افزایش سن و تغییرات متعاقب آن، ریسک فاکتور مهمی برای بیماریهای رایج نورودژنراتیو مانند اختلال شناختی خفیف، بیماری آلزایمر (AD)، بیماری عروق مغزی و پارکینسون محسوب می شود. اگرچه مطالعات و تحقیقات زیادی امروزه بر روی بیماریهای مرتبط با پیری فوکوس کرده اند، تحقیقات کمی در زمینه بیولوژی مولکولی روند پیرشدن مغز در شرایط سلامت آن بدون حضور بیماریهای نورودژنراتیو صورت گرفته است. همچنین، دانش کمی در زمینه موضوع نروسایکولوژی سالمندان سالم وجود دارد. با این حال، نتایج بدست آمده از مطالعات انجام شده تاکنون، پیشنهاد میکند که روند پیری با تغییرات ساختاری، شیمیایی و عملکردی در مغز و همچنین تغییرات عصبی- شناختی در سیستم عصبی فرد همراه است.
همانطور که فرد به سمت پیری پیش می رود، تغییراتی در تمامی قسمت های بدن از جمله مغز به شرح زیر رخ میدهند:
۱) تغییرات ساختاری
- مطالعات اخیر انجام گرفته با کمک تکنیک MRI، نشان داده اند که همراستا با فرآیند پیری، حجم کورتکس در مناطقی از مغز کاهش می یابد. مشخص شده که حجم ماده خاکستری در سن پیری در مقایسه با دوران بزرگسالی کاهش می یابد. حجم ماده سفید نیز بین سنین ۱۹ تا ۴۰ سالگی افزایش یافته و بعد از این سن رو به کاهش می گذارد. این پدیده به طور ویژه در کورتکس پره فرونتال (ناحیه ای در قسمت جلویی لوب پیشانی) و هیپوکامپ (بخش مهم دخیل در حافظه) رخ میدهد که هر دو نواحی ذکرشده در یادگیری، حافظه، برنامه ریزی و سایر فعالیتهای پیچیده ذهنی دخیلند.
- با افزایش سن آسیب ناشی از رادیکالهای آزاد در مغز نیز افزایش می یابد و باعث اختلال در ساختار عملی مغز میشود(رادیکال های آزاد، مولکول هایی هستند که به راحتی با دیگر مولکولها واکنش می دهند).
۲) تغییرات نرونی و تغییرات ایجادشده در نروترانسمیترها:
تغییرات ایجادشده در نورون ها و نوروترانسمیترها، ارتباط بین نورون ها را تحت تأثیر قرار میدهد. در نواحی خاصی از مغز به علت کاهش یافتن و یا از بین رفتن کامل ماده سفید (آکسون های میلینه)، ارتباط بین نورونها میتواند کاهش یابد. مطالعات زیادی گزارش کرده اند که با افزایش سن، تغییراتی در سنتز نوروترانسمیترهای گلوتامات، دوپامین و سروتونین و همچنین محل های اتصال آن ها و تعداد گیرنده های این نوروترانسیمترها ایجاد می شود که نهایتا نقل و انتقال پیامها را در سطوح مختلف سیستم عصبی مرکزی و حتی محیطی تحت تاثیر قرار خواهد داد.
۳) تغییرات ایجادشده در گردش خون مغزی
با افزایش سن، تغییراتی در عروق خونی مغز رخ می دهد. به علت تنگ شدن شریان ها و همچنین شکل گیری کمتر مویرگ های جدید، جریان خون مغز میتواند کاهش یابد. در بعضی افراد، ساختارهایی به نام پلاک در درون نورون ها ظاهر میشوند و یا این رسوبها ساختارهای در هم پیچیده ای را به نام تانگل در بیرون نورون ها تشکیل میدهند. البته لازم به ذکر است که مقادیر این ساختارهای پلاکی تشکیل شده در شرایط پیری، در مقایسه با همین ساختارها که در بیماری آلزایمر شکل میگیرند، بسیار کمتر است.
۴) تغییرات شناختی:
- اختلال شناختی، مشخصه مهم استرس اکسیداتیو، واکنش های التهابی و تغییر در گردش خون مویرگی کورتکس مغزی است. التهاب، فرآیند پیچیده ای است که زمانیکه بدن به آسیب، بیماری یا وضعیتی غیرعادی پاسخ می دهد، ایجاد میشود. با افزایش سن احتمال آسیبهای ناشی از التهاب و واسطه های التهابی در بخشهای مختلف مغزی افزایش مییابد.
۵) پیری چه اثراتی بر عملکرد ذهنی سالمندان سالم (غیربیمار) دارد؟
به هنگام پیری، برخی افراد ممکن است کاهش خفیف را در توانایی یادگیری مهارتهای جدید و یا توانایی بازیابی اطلاعات خود (مانند به یادآوردن اسامی)، تجربه کنند. انجام فعالیتهای پیچیده مغزی مانند یادگیری ، بازخوانی حافظه و توجه به موضوع در این افراد در مقایسه با افراد جوان تر با مشکل همراه است. همچنین، به نظر می رسد که در سالمندان، حین انجام مهارتهای شناختی مثل تست حافظه، نواحی بیشتری از مغز درگیر میشوند. محققان نتوانسته اند پاسخ کاملی را برای این سوال که چرا چنین اتفاقی می افتد؟ بیابند. اما یک نظریه بر این عقیده است که مغز مکانیسم هایی را به کار می گیرد تا مشکلات و نواقصی را که در نواحی خاصی از مغز بوجود آمده اند، بدینوسیله جبران کند. به عنوان مثال، ممکن است مغز شبکه های فرعی مغزی را برای انجام یک مهارت خاص بکار گیرد. چنین تنوع های عملکردی و همچنین بسیج شدن سایر نواحی مغزی برای انجام یک مهارت، میتواند توسط محصولات و نروتروفیک و همچنین سبک زندگی افراد، تقویت شده و بهبود یابد.
purchase a cheaply medications without rx
۶) تأخیرانداختن بروز عوارض پیری بر عملکرد مغزی:
فرایند پیری ممکن است اجتناب ناپذیر باشد اما، فرد ممکن است با دقت در انجام برخی امور و مصرف بعضی مواد غذایی و مکملها با نظارت متخصصین مرتبط نه تنها از بروز عوارض ناشی آن جلوگیری کند بلکه همچنین شدت پیشرفت این تغییرات را به تأخیر بیاندازد. پزشکان و محققین انجام موارد زیر را برای کاهش عوارض سالخوردگی در مغز پیشنهاد میکنند
- انجام مطالعه در زمینه های مختلف
- انجام ورزش مداوم
- استفاده دائمی از فکر و اندیشه: بعنوان مثال انجام دادن انواع فعالیتهای ذهنی مثل حل کردن جدول کلمات متقاطع
- حفظ و ارتقاء روابط اجتماعی و دوستانه
- استفاده از رژیم غذایی سالم در طول زندگی
- استفاده از عوامل نوتروفیک و آنتی اکسیدان ها
۷) کاهش روند پیرشدن مغز با کمک نوتروفیک ها
متأسفانه، با دانش کنونی ما، به دنبال بیماری آلزایمر و پروسه پیرشدن، مغز قابل برگشت به حالت اولیه و سالم خود نیست اما، احتمالا بتوان از آسیب های ناشی از آن پیشگیری به عمل آورد. یک تئوری بدیهی، اینطور بیان می کند که کاهش دادن رادیکال های آزاد ممکن است بتواند شانس نقص های ذهنی را که به آلزایمر منجر می شوند، کاهش دهد. این تئوری شباهت زیادی به تئوری ای دارد که بیان می کند با کاهش دادن سطوح کلی رادیکال های آزاد در دوره زندگی میتوان پیشرفت سرطان را کند کرد. کاهش دادن سطح رادیکال های آزاد اکسیداتیو در مغز، احتمالا منجر به کاهش زوال ذهن میشود. استفاده دوره ای نوتروفیک ها و یا استفاده از آنها در سراسر دوره زندگی، ممکن است در این رابطه کمک کننده باشد.
۸) نوتروفیکها چه هستند؟
نوتروفیک ها دسته ای از مواد مغذی، مکمل ها، Smart drugs و nutraceuticals هستند که به منظور بهبود عملکرد مغز و سلامتی موردبررسی قرار گرفته اند. این دسته از مواد درشکل گیری حافظه، یادگیری، استدلال، هوش، سرعت پردازش فرآیندهای شناختی، روانی بیان، توجه، فوکوس، انگیزش، خُلق و انرژی اثربخش و مفیدند. هر چند که بسیاری از نوتروفیک ها مکانیسم های عمل مشترکی دارند اما آنها اثرات خود را از راههای مختلفی اعمال می کنند. بعضی از آنها، موجودی نوروترانسمیترها و سایر مواد شیمیایی واسطه ارتباط نورونی را که در ارتباط داخل و بین نورونی دخیلند، افزایش میدهند. همچنین، برخی از آنها، مسیرهای سیگنالینگ مرتبط با شناخت، تشکیل حافظه و به یادآوردن را تقویت می کنند. بعضی دیگر از آنها، ممکن است فعالیت مغز را از طریق تعدیل کردن گیرنده های نورونی با افزایش دادن میزان برداشت اکسیژن، گلوکز و سایر مواد مغذی توسط سلولهای مغز یا بواسطه بالابردن سلامت پایه سیستم های مغزی، تقویت کنند. سایر نوتروفیک ها، توسعه نورون ها و سیناپس های جدید را تحریک می کنند و پلاستیسیتی کلی مغز را افزایش می دهند.
واژه «نوتروفیک» اولین بار توسط دکتر E.Giurgea و Corneliu بدنبال کشف ماده ای جالب توجه متعلق به خانواده (Racetam) ابداع گردید. این موضوع کشفی بی نظیر بود و راه را برای توسعه سایر داروهای تقویت کننده فرآیندهای شناختی که میتوانند عملکرد ذهن را در بزرگسالان سالم و همچنین آنهایی که از اختلالات مغزی رنج می برند، بهبود بخشیده و باز کرد.
امروزه، حدود ۱۲۰ نوع از نوتروفیک ها توسط تعداد زیادی جوامع و به منظور اهداف متنوعی چون بهبود دادن کارایی تحصیلی و بالابردن میزان بهره وری مغزی و جسمی استفاده می شوند. هدف نهایی استفاده از نوتروفیکها تقویت عملکرد مغز سالم و پیشگیری از ایجاد بیماریهای شناختی همچون آلزایمر و پارکینسون است.
۹) شواهد مربوط به اثربخشی نوتروفیکها
مطالعات زیادی مشخص کرده اند که نوتروفیک ها در درمان طیفی از مشکلات مرتبط با مغز و سایر مشکلات مرتبط با تحلیل سلامت مغزی و روانی موثرند، برخی از این مشکلات عبارتند از:
- اعتیاد به الکل
- پیری مغز
- بیماری آلزایمر
- فراموشی
- صرع
- بیماری قلبی و پرفشاری خون
- بیماری پارکینسون
- بیماری اسکیزوفرنی
- سکته مغزی
- سرگیجه
در سیستم عصبی نیز، نوتروفیک ها میتوانند موجب:
- رشد نرونی و افزایش شاخه های آکسونی و دندریتی
- سم زدایی سلولی
- محافظت از مغز در برابر هیپوکسیهای پیش آمده قبلی و آتی احتمالی
- تقویت ارتباطات بین نیمکره های مغزی
- بهبودی و تقویت حافظه و یادگیری
گردد.